Verslag van de themabijeenkomst op 25 juni 2022.
De deelnemers wisselden in kleine groepjes hun ervaringen uit over dit thema. Daarna werd plenair besproken wat dit had opgeleverd. Dit verslag is een samenvatting van onze bevindingen.
Bijeenkomst naar aanleiding van het boek “Trauma en Herstel” van Judith Hermans.
Deze inleiding beperkt zich tot wat in het boek voor ons relevant is. Helemaal onderaan vind je een link naar een samenvatting van het gehele boek.
Trauma
Trauma treedt op na b.v.
- emotionele verwaarlozing (kind-van)
- oorlogsgeweld (veteranen)
- huiselijk geweld
- politiek geweld, gevangenschap
- maatschappelijk geweld (discriminatie, toeslagenschandaal)
- geweld tegen vrouwen (incest, verkrachting, geweld binnen een relatie)
Over trauma’s bij veteranen en mishandelde vrouwen is veel bekend. Er blijken veel overeenkomsten te zijn tussen deze groepen zowel wat betreft de gevolgen voor het slachtoffer als wat hem/haar er weer bovenop helpt. Het blijkt zelfs te gelden bij ieder trauma, ongeacht de oorzaak.
Kenmerkend is dat het slachtoffer een immense machteloosheid heeft ervaren.
Hoe machtiger de dader, hoe meer naasten en omstanders bovendien geneigd zijn om weg te kijken, het voorval te bagatelliseren of zelfs het gedrag van de dader goed te praten. Dit veroorzaakt eenzaamheid en een onterecht schuldgevoel.
Het kan zijn dat je het jou aangedane geweld op eigen kracht kunt incasseren. Maar het kan ook je spankracht te boven gaan en een trauma veroorzaken.
Dit gebeurt eerder naarmate
- het geweld langduriger en/of repetitief is
- het slachtoffer jonger is
- de ACE score 1 of hoger is
De ACE score is een maat voor de fysieke, mentale en sociale spankracht van iemand.
Heftige voorvallen in iemands jeugd verlagen de spankracht. Voor elk aspect krijg je een punt:
- verwaarlozing
- huiselijk geweld
- mishandeling
- seksueel misbruik
- verslaafde ouder
- ouder met psych. stoornis
- ouder in gevangenis
- ouder vroeg overleden
In ons geval scoren wij dus minstens 2 en spelen er eventuele andere verzwarende factoren ook nog eens een rol.
Het herstel van trauma kent 3 fasen:
Fase 1: Veiligheid, in fysiek, psychisch, emotioneel, sociaal opzicht
Pas als je je veilig voelt kun je aan jezelf gaan werken. Je moet dus in staat zijn tot goede zelfzorg en goede zelfbescherming:
- doorbreek pathologische afhankelijkheidsrelaties (soms is de prijs hiervoor hoog, bv het verbreken van het contact met je familie)
- stop met verslaving, ongezond eetgedrag
- geloof dat je het recht hebt om voor jezelf te zorgen,
- neem zelf het heft in handen, ga weg uit de slachtofferrol
- leer vertrouwen op jezelf, op je eigen oordeel en duw het niet weg
- vertrouw erop dat herstel mogelijk is, ook al is het een lange weg met ups en downs.
Pas als bovenstaande bereikt is ben je klaar voor fase 2.
Fase 2: Herinnering en Rouw
Om te overleven hebben we allerlei heftige gevoelens en voorvallen moeten verdringen met als gevolg dat er hiaten zitten in ons levensverhaal. Het belemmert ons om te zijn wie we werkelijk zijn. De remedie is om alsnog die herinneringen naar boven te halen en te integreren in ons levensverhaal.
Het doel is beslist niet om overweldigd te worden door herbelevingen, dat geeft juist her-traumatisering. Het doel is om ze onder ogen te durven zien en te kunnen plaatsen in het geheel van wat jou overkwam. Dat anderen (therapeut/lotgenoten/naasten) er niet voor terugdeinzen om dat samen met je te doen is daarbij helpend. Herbeleven op een gezonde manier neemt de herinnering niet weg, maar haalt wel de heftigheid ervan af, het heeft minder vat meer op je. Je bent minder hulpeloos en beter in staat een eigen leven vorm te geven. Jouw verhaal moet er mogen zijn.
Vervolgens kun je gaan inzien welke van je overlevingsstrategieën je wilt behouden en welke niet meer zinvol/schadelijk voor je zijn. Oude gewoontes achter je laten vereist een lange adem (en dwingt ook nog eens je omgeving om mee te veranderen).
Je kunt gaan komen tot een eigen morele stellingname, je bevrijden van het morele web van vroeger.
Je gaat zien wat de gevolgen zijn geweest van het verleden, zodat je toekomt aan rouwen om wat er ontbrak (b.v. emotionele wederkerigheid, basisvertrouwen) en ook om wat je verloor (b.v. verbondenheid met anderen, contact met jezelf). Zo kun je je gaan verzoenen met dat wat er is gebeurd en verzoenen met wie je nu bent, inclusief je onvolmaaktheden.
Fase 3: Herstel van Verbondenheid met je familie/ de wereld
- hardop benoemen hoe het was, binnen je familie en in de buitenwereld (met mentale steun van de therapeut/lotgenoten)
- angst en/of hyperactiviteit overwinnen en daar niet langer meer in vluchten (hierbij kan een positief voorbeeld in de groep je helpen)
- door je verleden te verwerken voorkom je dat je je trauma overdraagt aan een volgende generatie.
- evt. publieke erkenning van de feitenen de schade daarvan voor jou, bevrijdt je van je schuldgevoel en legt de verantwoordelijkheid voor het gebeurde daar waar hij hoort.
Een goede therapeut
- zorgt voor veiligheid
- staat niet boven je (dat herhaalt je trauma!), maar naast je, met zijn/haar kennis en kunde
- helpt benoemen
- geeft geen pasklare antwoorden maar steunt je bij je zoektocht
- heeft een open, onderzoekende houding en neemt jouw verhaal serieus (klampt zich dus niet vast aan eigen zekerheden!)
- heeft zijn grenzen en is daar open over. Als hij/zij wordt overweldigd door wat je vertelt, is het zijn/haar taak om een tijdelijke pauze in te lassen. De therapeut verwerkt het gebeurde vervolgens met hulp van anderen (bv naasten of intervisie met collega’s). Pas als de therapeut je verhaal neutraal aan kan horen kan de therapie door deze therapeut worden voortgezet.
- de therapeut gelooft in de genezende kracht van het uitspreken van de waarheid
- doel is niet: het aanwijzen van een schuldige, maar: de reconstructie van het verhaal. Het verhaal is pas compleet als het de feiten èn de emoties èn de context èn de betekenis daarvan voor jou bevat.
- de therapeut houdt de relatie strikt therapeutisch. Elke andere relatie is uitgesloten (b.v. vriendschap/ intieme relatie).
Je vindt zo je verloren wereld (= een deel van jezelf) weer terug.
Binnen KindvanAuti
- het bieden van een veilige omgeving voor de deelnemers is een must
- wat in de groep wordt besproken blijft binnen de groep
- de kans is groot dat lotgenoten die zelf autisme hebben een traumatiserend effect hebben op de andere deelnemers. Zij zijn alleen welkom op bijeenkomsten waarbij speciaal vermeld is dat mensen met autisme welkom zijn.
- autoritair gedrag werkt traumatiserend. Er wordt daarom op onze bijeenkomsten alleen ingegrepen als dat in het belang is van de groep
- er is respect voor ieders verhaal en emoties
- er is respect voor ieders fase in zijn proces (dit kan per persoon verschillen binnen de groep)
- we ondersteunen elkaar in ons verwerkingsproces: door gemeenschappelijke symptomen te benoemen, elkaars veerkracht te stimuleren, elkaar te helpen om weer grip te krijgen op de eigen situatie en uit de slachtofferrol te stappen
- we zijn niet sturend naar elkaar (vergroot het trauma)
- iedere deelnemer pakt alleen op wat er van zijn gading is/waar hij aan toe is, je hebt zelf de regie
- je kunt zijn wie je bent, je begrepen voelen en daardoor minder geïsoleerd.
- Je kunt ervaren dat moed, fatsoen (en geloof) er wel degelijk toe doen en daar moed uit putten (weg uit het morele web van vroeger).
Discussie
Na deze inleiding werd door de 11 deelnemers in groepjes de volgende vragen besproken:
- Wat heb jij tot nu toe als helpend ervaren in de hulpverlening/bij KindvanAuti? En wat hielp je juist van de wal in de sloot?
- Waar heb je behoefte aan? Kan iemand je dat bieden?
Vervolgens brachten de groepjes plenair verslag uit en ontstond een kringgesprek.
Verslag van het besprokene:
Velen hadden ruime ervaring met hulpverleners.
Helpend:
- de hulpverlener die begreep dat er iets met de ouder aan de hand was (al herkende deze de gevolgen daarvan niet in de volle omvang)
- de hulpverlener die achteraf toegaf de oorzaak van de problemen gemist te hebben
- de hulpverlener zei “het ligt niet aan jou” (ook al werd niet duidelijk waar het dan wel aan lag).
- de hulpverlener die naast je stond, veiligheid bood, geduld met je had en je geloofde (ook al werd de oorzaak van de problemen helaas niet herkend)
- de honorering van het verzoek om een vrouwelijke hulpverlener. Helaas bleek ze zeer sturend op te treden, wat dan weer averechts uitpakte
- de hulpverlener die onze lotgenoot na vele negatieve ervaringen tenslotte vond via onze website. Deze lotgenoot kan inmiddels weer zonder hulp verder.
- contact met lotgenoten. Je wordt bevestigd in wat je ervaart en dat is helend. Je wordt begrepen en hoeft je niet te bewijzen. Het schuldgevoel naar je ouder(s) vermindert.
Niet effectief of zelfs traumatiserend:
- de hulpverlener die niet echt geïnteresseerd was en al snel medicijnen voorschreef
- de hulpverlener die je allerlei oefeningen opdroeg waar je niks mee opschoot (stond niet naast je maar boven je)
- de hulpverlener die ontdekte zelf een ouder met autisme te hebben en daarmee nog aan het begin stond van zijn eigen proces
- de hulpverlener die zich richtte op de gevolgen zonder oog te hebben voor de bron van de problemen. Het autisme van je ouder(s) is blijvend en het pijnlijke van hun gedrag dus ook.
- de hulpverlener die zei “je moet jezelf gewoon accepteren zoals je bent”, zonder naar verbetering van je situatie te streven
- de hulpverlener die je probeerde te leren om je gezin van oorsprong te zien als een gegeven waar je mee moest leren omgaan. Dat het gezinssysteem je ziek maakt leek niet van belang.
- de hulpverlener die weliswaar betrokken en geïnteresseerd was, maar je niet hielp met de verstoorde verhouding met je ouder en je zussen.
Velen hadden al jong het gevoel dat er “iets niet klopte” maar kregen van de buitenwereld de boodschap dat er niks aan de hand was. Toch bleef die vraag maar knagen: waarom klopt mijn gevoel niet volgens anderen? Je blijft maar zoeken.
Zelfs in de werksituatie vroeg een lotgenoot zich alsmaar af wat een collega toch bezielde (ze durfde pas voor zichzelf op te komen als ze de ander helemaal begreep). In plaats van gewoon te zeggen “ik vind dat vervelend” en daar naar te handelen. Ze kreeg het helpende advies: als je het niet snapt dan is het niet OK en moet je er uit weggaan. Iemand helemaal willen begrijpen is iets voor mensen die je heel na staan.
We vinden het moeilijk om naar aanleiding van wat we voelen onze grenzen aan te geven, denken vaak dat we ons gevoel moeten verklaren. We hebben afgeleerd om op onze intuïtie te vertrouwen.
Vooral op sociaal gebied hebben onze ouders geen gezonde coping strategie voorgeleefd. Hoe het wel moet hebben we niet geleerd.
Denken en intuïtie zijn bij ons slecht geïntegreerd, we zijn geneigd onze intuïtie te negeren en alleen te reageren met onze ratio. Hoe deze valkuil te vermijden? Er kwamen meerdere strategieën naar voren die met elkaar gemeen hadden dat je je reactie uitstelt:
- wachten met reageren tot je voelt dat je goed in je vel zit, dwz dat je in contact bent met je gevoel
- zeggen dat je er even over moet nadenken en er later op terugkomt
- als je voelt dat je “bevriest” antwoorden met “O”, dwz ike heb je gehoord, maar ga er niet gelijk op in. Het legt de bal weer terug bij de ander en haalt de spanning uit de lucht. Je krijgt zo de kans om te “ontdooien” en vervolgens vanuit jezelf te praten: bijvoorbeeld “ik vind dit niet OK”. Vermijd steeds een jij-boodschap, zoals: “jij doet ook altijd…”, want dat escaleert.
- mail, SMS en App zijn communicatiemiddelen waarin het non-verbale volledig ontbreekt. Het doet geen appel op je gevoel waardoor je het gevaar loopt je gevoel buiten spel te zetten. Ook hier: je hoeft niet meteen te reageren!
- een van de deelnemers heeft een schilderijtje dat anderen heel eng vinden en zij niet. Het helpt haar om ernaar te kijken als ze zich onveilig voelt: zíj kan daar zonder angst naar kijken, YES! Zo bevrijdt ze zich van de stress en komt weer in contact met zichzelf.
Als je weer eens in het oude patroon vervalt is het helpend om na afloop terug te kijken naar waar het fout ging en te bedenken hoe je het beter had kunnen doen. Door dat dan te visualiseren “slijt” je als het ware je nieuwe patroon verder “in”.
We vinden het geen probleem om te zeggen dat we iets niet begrijpen (ratio), maar o wat voelen we ons kwetsbaar als we zeggen dat iets niet goed voelt…
Evaluatie
Een lotgenoot vindt sinds het contact met lotgenoten alle therapie overbodig geworden. Had tijdens de lock down de bijeenkomsten dan ook erg gemist.
Een ander besefte door de bijeenkomst weer extra: “ik ben niet gek”. Durft er weer in te geloven dat ze het goede pad gaat.
Het was heel prettig om gewoon geloofd te worden, het maakt ontspannen en blij. En dat is fijn om te merken, dat je je nog ontspannen en blij kunt voelen.
Het was inspirerend om zo met elkaar te praten en weer wat tips en tricks op te doen.
Weer een paar stapjes gezet om mij levensverhaal compleet te krijgen.
Wat je hebt overwonnen geef je niet door aan de volgende generatie. Maar ja, je hebt geen goed voorbeeld gehad, dus hoe doe je dat: een goede ouder zijn? We kunnen in elk geval voorleven dat we niet opgeven of blijven hangen in de slachtofferrol. Dat is een les waar onze kinderen de rest van hun leven profijt van kunnen hebben.
Meerdere deelnemers zouden daar wel eens dieper op in willen gaan: hoe kun je een goede ouder zijn?
Kortom: het was een vruchtbare middag waarin een opvallend warm, gelijkwaardig en open contact mogelijk bleek.
Korte samenvatting van het boek van JudithHerman: https://www.dinekevankooten.nl/archief/samenvatting-trauma-en-herstel-judith-lewis-herman